BERLIŃSKI WYŚCIG ARCHITEKTONICZNY: IBA & HANSAVIERTEL VS. STALINALLEE

W tym wpisie przybliżę Wam historię berlińskiego wyścigu architektonicznego, który opisałam w mojej książce Taki jest Berlin w rozdziale 2.6. Otóż w latach 50. XX wieku Berlin stał się areną rywalizacji ideologicznej między Wschodem (NRD) a Zachodem (RFN). Ta zimnowojenna konkurencja przejawiała się także w architekturze i urbanistyce, czego symbolem były dwa wielkie projekty: wystawa IBA i osiedle Hansaviertel w Berlinie Zachodnim oraz nowa zabudowa Stalinallee (obecnie Karl-Marx-Allee) w Berlinie Wschodnim.

Hansaviertel, Berlin

1. Wystawa IBA i osiedle Hansaviertel (Berlin Zachodni, RFN)

Międzynarodowa Wystawa Budowlana (IBA 1957) – „Interbau”

IBA (Internationale Bauausstellung) 1957, znana jako Interbau, była odpowiedzią Berlina Zachodniego na propagandowy projekt Stalinallee w Berlinie Wschodnim. Miała pokazać zachodnią koncepcję nowoczesnego miasta, opartego na modernistycznych zasadach funkcjonalizmu i Le Corbusiera.

🔹 Lokalizacja: Hansaviertel – dzielnica zniszczona podczas II wojny światowej.

🔹 Idea: Nowoczesne, otwarte miasto przyszłości, inspirowane ideami CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne).

🔹 Architektura: Luźna, przestrzenna zabudowa z wieżowcami i pawilonami otoczonymi zielenią (przeciwieństwo zwartej zabudowy przedwojennej).

🔹 Projektanci: W projekcie udział wzięli światowej sławy architekci, m.in.:

Walter Gropius
Alvar Aalto
Oscar Niemeyer
Le Corbusier (zaprojektował własny budynek mieszkalny nieco dalej, przy Olympiastadion).

🏗 Efekt:

Hansaviertel stało się ikoną modernizmu i symbolizowało „wolny świat” oraz kapitalistyczne podejście do urbanistyki – niską gęstość zabudowy, dużo światła i zieleni, mieszkania dla różnych klas społecznych.

Dawna Stalinalle, dziś Karl-Marx-Allee

2. Stalinallee (Berlin Wschodni, NRD) – Socrealistyczne miasto robotników

Po wojnie NRD chciała stworzyć „nową, socjalistyczną” architekturę, która odzwierciedlałaby potęgę państwa robotniczego i chłopskiego. Wzorowano się na radzieckich przykładach, a nowa reprezentacyjna aleja Stalinallee (obecnie Karl-Marx-Allee) miała stać się wizytówką Berlina Wschodniego.

🔹 Lokalizacja: Friedrichshain – dzielnica silnie zniszczona w czasie wojny.

🔹 Idea: Budowa szerokiej, monumentalnej alei w stylu socrealizmu, inspirowanej „pałacami dla robotników”.

🔹 Architektura:

Monumentalne budynki mieszkalne z fasadami zdobionymi ceramicznymi płytkami.
Styl inspirowany klasycyzmem i barokiem socjalistycznym (przypominający Moskwę).
Wysokie bloki mieszkalne z przestronnymi mieszkaniami dla klasy robotniczej.
Wbudowane sklepy, kina i kawiarnie – miasto jako całość życia społecznego.

🏗 Efekt:

Stalinallee była dumą NRD, a jej budowa była traktowana jako pokaz siły systemu komunistycznego.
Stała się też miejscem demonstracji robotniczych w 1953 roku, brutalnie stłumionych przez Armię Czerwoną.

3. Podsumowanie – Architektoniczna rywalizacja w Berlinie

Oba projekty – Hansaviertel i Stalinallee – były symbolami ideologicznymi i pokazywały odmienne wizje przyszłości miast:

🔸 Zachód (Hansaviertel): Modernistyczna, funkcjonalna architektura z naciskiem na wolność i otwartość.

🔸 Wschód (Stalinallee): Monumentalny socrealizm podkreślający siłę i wspólnotę robotników.

Dzisiaj Hansaviertel uchodzi za ikonę modernizmu, a Karl-Marx-Allee za jedno z najciekawszych miejsc Berlina, przypominające o czasach zimnej wojny. 🚀